Autizm bir xəstəlik deyil
Dövrün ən çox rastlanan sindromlarından biridir. Lakin heç bir valideyn bundan qorxmamalıdır. Autizm üçün ilk 3 il çox kritikdir. Doğru zamanda doğru dəstək, tam nəzarət və obyektiv müşahidə bu sindromla mübarizə üçün sizə kömək olacaq.
Bütün narahatlıqlar kimi burda da erkən diaqnoz çox mühimdir. Ailələrin ən böyük səhvi “Bizim uşaq qaynayıb-qarışan deyil” fikridir. Autizmin bəzi simptomları var ki, onlar normal qarşılanır. Təbii ki, hər simptomda həkimə müraciət düzgün deyil. Lakin bəzi əlamətlər var ki, kompleks şəkildə aşkar edilsə mütləq həkimə müraciət edilməlidir.Bu sindromun aşkarlanması valideynlər üçün asan deyil. Onlar bəzən bu vəziyyətin fərqinə belə varmaq istəmirlər. Psixoloqlar deyirlər ki, bəzən ana-ataların həkimə gec müraciət etmələrinin səbəbi heç də diqqətsizlik ya da məsuliyyətsizlik deyil. Sadəcə onlar övladlarına bu narahatlığı “yaraşdırmırdılar”. Bunu anlayışla qarşılamaq olar, lakin düşünmək lazımdır ki, erkən diyaqnoz və müdaxilə hər zaman daha effektiv olur.
Valideynlər nədə diqqətli olmalıdırlar?
İlk olaraq həkim nəzarəti şərtdir. Elə məqamlar ola bilər ki, siz başa düşməyəsiniz.
Ailənizdəki, qonşularınızdakı digər uşaqların inkişafını müşahidə edin. Burdakı məqsəd uşaqları müqayisə etmək deyil. Çünki hər uşağın inkişafı başqa cür ola bilər. Bəziləri daha tez danışır, bəziləri gec yeriyir və s. Lakin ümumi götürdükdə bu müşahidə sizdə bir fikir formalaşdıracaq.
Mütəxəsisslərin “normal” inkişaf ilə bağlı yazdıqları kitabları oxumaq. Bu, hansı ayda nələr baş verdiyinə dair sizi məlumatlı edəcək. Əgər hansısa çatışmazlıq və ya fərqlilik olsa bu, tez gözünüzə dəyəcək.
Autizm sindromu ilə bağlı bilməli olduqlarınız:
Autizm bir xəstəlik deyil. Bu, neyro-psixoloji, inkişaf sindiromudur.
Autizm diaqnozunu qoymaq üçün 30-dan çox simptom eyni anda görülməlidir. Əgər bunlardan sadəcə biri belə uşağınızda yoxdursa narahat olmaq lazım deyil.
- Bu simptomlardan bəziləri:
- Uşaqlar göz kontaktından qaçırlar.
- Adları ilə çağırdığınız halda reaksiya vermirlər.
- Ağrı hiss etmirlər. Yıxıldıqda, canları ağrıdıqda reaksiya vermirlər.
- Təkrar hərəkətlər edirlər. Bədənlərinin üst hissələrini yelləndirirlər, əlləriylə hansısa hərəkət edirlər.
- Qarşısındakı insanların sözlərini təkrarlayırlar.
- Özlərinə aid, bilinməyən dildə danışırlar.
- Eyniliyi sevirlər.
- Dəyişikliyə sərt reaksiya göstərirlər.
- Qoxu və səsə qarşı həddən artıq həssasdırlar.
- Erkən yaşda oxuya bilirlər. Onlar oxumağı bacarırlar, lakin oxuduqlarının mənasını dərk etmirlər.
- İnsanlarla kontakta girə bilmirlər.
- Nə istədiyini deməkdə çətinlik çəkir,bəzən başa sala bilmədiyi üçün hirsindən ağlayırlar.
- Böyüklərin heç bir göstərişini izləmir,diqqət vermir,heç nə öyrənmək istəmirlər.
- Anaya tualet istədiyini demir yüngül, ağır işlərini şalvarına edirlər.
- Belə uşaqlar tək oynamağı sevir,uşaqlardan qorxurlar.
- Qarşısındakı insanın reaksiyasını ölçə bilmirlər: sevindiklərini ya da ağladıqlarını anlaya bilmirlər.
- Oyuncaqlarını digər uşaqlardan fərqli üsullarla oynadırlar.
- Pəncələri üstündə gəzirlər.
- Parlaq işıqlar gözlərini narahat edir.
- Saçlarına toxunulmasını istəmirlər.
- Əşyaları yellədir ya da fırladırlar.
Yuxarıda dediklərimiz autizmin bütün simptomları deyil. Lakin tipik xüsusiyyətlərdir ki, əgər bunları kompleks şəkildə müşahidə edirsinizsə, mütləq həkimə müraciət edin.
