Qədim dövrdən qiymətli daş-qaş bəşəriyyətə var-dövlət və bəzək əşyası kimi tanınmışdır. Qadınlarımız daş-qaşdan çox müxtəlif bər-bəzək əşyaları düzəltdirmiş, özlərini bəzəmiş, onlardan zövq almışdır. Daş - qaş məişətimizə əsasən sərvət, bəzək, şan-şöhrət kimi daxil edilmişdir. Buna görə də onun digər xüsusiyyətləri diqqəti az cəlb etmişdir. Lakin yazılı məmbələrdən məlumdur ki, hələ qədim dövrlərin mütəfəkkirləri İbn Sina, Əbu Reyhan Buruni, Nəsrəddiin Tusi. Zəkəriyyə Qəzvini və başqaları daş-qaşın müalicəvi xassələrindən bəhs edən əsərlər yazmışlar. Zaman keçdikcə xalq təbabətinin biliciləri zinət əşyalarında müalicə məqsədi ilə istifadə eyməyə başlamışlar. Məsələn müsəlman aləmində daha çox tanınan firuzə insanlara qələbə, xoş əhval-ruhiyyə bəxş edən gözəl görkəmli bir daş kimi şöhrət tapmışdı. Xalq təbibləri belə hesab edirlər ki, firuzəyə baxanda göz içıqlanır. bu cəhəti nəzərə alaraq göz dərmanları hazırlanarkən firuzədən istifadə etmişlər. Deyilənə görə üstündə firuzə gəzdirən qalib əhval - ruhiyyəsində olar.
Mirvarini əzib toz halına salırlar və onu isti suda həll edirlər, ondan şərbətə, müxtəlif məcunlara qatırlar. Ondan gündə 3-4 dəfə, hər dəfədə 15-20 qr qəbul edirlər ki, ürək tutmalarına və sıxıntılarına kömək edir, habelə ürəyi qüvvətləndirir. Onun qəbul edilməsi sayəsində adamn əhval ruhiyyəsi yüksəlir, kədər əlamətləri yox olur. Göz xəstəliklərinin müalicəsində də mirvari tozundan və suda həll olunmuşundan istifadə etmək xeyirlidir. O gözün işığını artırır, görmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır.
Şərq təbiblərinin təcrübəsindən istifadə edən rus türkəçarəçiləri də qiymərli daşlardan istifadə edərək bir çox xəstəlikləri müalicə ediblər. Bu barədə rus müalicə kitablarında bir sıra məlumatlar vardır. Məsələn Yaqut haqqında belə deyirlər: Kim özü ilə yaqut gəzdirsə,gecələr yatarkən qorxulu və pis yuxular görməkdən xilas olar. Günəşə baxarkən gözlər qaralsa və qamaşsa yaqut daşını gözlərinizin qapaqlarına sürtsəniz həmin əlamət yox olar. Baş ağrısını sakitləşdirmək üçün başa yaqut saşını sürtmək kifayətdir. Yaqut həmdə ağrı kəsmə xassəsinə malikdir. O bədənin hər hansı bir yerində olan ağrınıl maqnit daşı kimi özünə çəkir.
Papa 7 ci Klement ( 7 ci əsrdə) ağır xəslənəndə almazı, yaqutu, zümrüdü döydürüb toz halına saldırıb. Bu qarışıqdan gündə bir neçə dəfə qəbul edirmiş. Bunlada xəstəliyi sovuşarmış
Şəffaf və rəbgsiz Kvars mineralından fikri dağıdan , üzdəki qırışıqları yox edən vasitə kimi istifadə olunur.Kvars həmçinin qarışıq qorxulu yuxu görmənidə qorxunu da aradan qaldıran dərman kimi tanınmışdır.
Nefriq böyrək daşı adlanır. Avropa ara həkimləri onu toz halında xəstələrə verməkdə və böyrəklərin üstünə qoyub bağlamaqla böyrək xəstəliklərini müalicə edirlərmiş. Qədim Babilistanda bu qiymətli daşdan doğuşun asan keçməsi üçün istifadə etmişlər.
Hörmətlə/ Davud Azizov
