Nobel mükafatl lauriatı, yazıçı Soljenitsin " Xərçəng korpusu " adlı avtobioqrafik povestində ağcaqayın ağacının üstündə əmələ gələn və göbələyi xatırladan " çağa " adlı fırın köməyi ilə dəhşətli xərçəng xəstəliyindəm yaxa qurtarmasından söhbət açır. Sonrakı axtarışlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, Yaponiyada bitən və xalq arasında " kombuça " adlanan çay göbələyi " çağa " adlanan həmin fırın xassələrinə bənzər xassələrə malikdir.
Jeleye bənzər " kombuça " göbələyi müxtəlif mikrobların və maya göbələyinin qarışığından ibarət bir bitkidir. Çay göbələyi şəkərlə və ya balla çayın qarışığından ibarət qidalı məhlulda " yaşayır". Maya qıcqırma prosesi nəticəsində yaranan karbonat turşusunun təsiri ilə məhluldakı şəkəri 0.5 faizli alkoqola çevirir. Eyni zamanda sirkə turşusu, qlukuron və süd turşuları yaranır.
Çay göbələyi rusiyada lap qədimdən geniş yayılmışdır. Belə rəvayət edirlər ki, Çində tsin sülaləsinin hökmranlığı dövründə ( e.ə 221 - ci ildə ) belə hesab edirlərmiş ki, bu göbələk insana ölməzlik və sehrli qüvvə bəxş etməyə malikdir.Sonralar çay göbələyindən hazırlana içkini dərman kimi qəbul etməyə başladılar. Beləliklə, çay göbələyi Çindən Yaponiyaya , ordan Koreyaya və Rusiyaya yol tapdı. Rusiyada həmin göbələkdən alınan içkiyə çay kvası deyirlər.
Qərbi Uralın müxtəlif bölgələrində tibbi tədqiqatlar aparılarkən məlum olmuşdur ki, həmin bölgələrdə əhalinin sənaye tullantıları ilə həddindən artıq çirklənməsinə baxmayaraq həmin yerlərdə onkolojin xəstəliklər praktiki olaraq müşahidə edilmir. Burada həmçinin digər bölgələrə nisbətən əhalinin əhval- ruhiyəsi və iş qabiliyyəti də xeyli yüksəkdir. Yerli əhali alkoqolu içki içmək və siqaret çəkmək sarıdan da, necə deyərlər özlərinə korluq vermirlər.Buna baxmayaraq sərxoşluqla əlaqədar iş buraxmaq və ya cinayət törətmək hallarıda yox dərəcəsindədir.
Bu mocüzəli içkinin hazırlanma qaydası belədir: Gildən düzəldilmiş küplərə 3-5 litr ilıq qara çat töküb, mayenin hər litrinə 100-150 qr şəkər əlavə edir, sonra ilıq çayın üstünə göbələk qoyur və mayalanmaq üçün bir fincan hazır " çay kvası" qatırlar. Küpənin ağzını tənsif ilə bağlayıb, qaranlıq, lakin hava girən yerə qoyurlar. 10-12 gündən sonra içki hazır olur. Onu sərinləşdirici içki kimi qəbul edirlər.
Hörmətlə: A.Davud
